یادداشت، ترکیه٬ ضعیف شدن لائیسم در برابر دولت اسلام گرا

به گزارش وبلاگ آپلود، لائیک ها از شرایط فعلی ترکیه نگران هستند و از رویکرد دینی دولت برآمده از حزب عدالت و توسعه انتقاد می کنند٬ اما نمی توانند برای تغییر شرایط موجود٬ گامی بردارند.

یادداشت، ترکیه٬ ضعیف شدن لائیسم در برابر دولت اسلام گرا

به گزارش گروه بین الملل وبلاگ آپلود٬ حزب عدالت و توسعه٬ یک حزب محافظه کار اسلام گرا است که می توان رهبر و کادرهای اصلی آن را به عنوان سیاست مدارانی قلمداد کرد که همگی از زیر شنل نجم الدین اربکان نخست وزیر فقید ترکیه بیرون آمده اند که از دهه هشتاد قرن بیستم به شکل جدی٬ فعالیت برای استفاده از ظرفیت اسلام گرایان را به عنوان هدف اصلی خود معین کرد و در چند مقطع متفاوت٬ با تاسیس سه حزب اسلامی سلامت٬ رفاه و سعادت٬ تحولات بزرگی را رقم زد. اما با این حال٬ حزب عدالت و توسعه در شروع راه٬ ترجیح داد به عنوان یک دولت تکنوکرات٬ توسعه گرا و عدالت گستر وارد فضای سیاسی ترکیه گردد.

درس عبرت آکپارتی از فرجام اربکان

در سال 1997 میلادی٬ گروهی از لائیست ها و کمالیست ها٬ توانستند ژنرال ها و مسئولین عالی رتبه شورای عالی امنیت ملی ترکیه را به این درک و باور برسانند که اربکان آدم های دینی را در همه جا راه داده و کشور را در راستا ارتجاع پیش می برد و این رویکرد خطرناک٬ نه تنها سیاست و بقای ملی٬ بلکه اصل لائیسم و مبانی نظام آموزش ملی ترکیه را با خطر نابودی روبرو نموده است.

ژنرال های نهاد عالی امنیت ملی٬ با پذیرفتن این نظریه٬ در مقام مدافعین اصلی لائیسم و کمالیسم٬ به شدت به اربکان اعتراض نموده و خواستار آن شدند که یا مصوبه نهاد امنیت ملی٬ دال بر ضرورت دست شستن از اِعمال تغییرات دینی در نظام آموزش ملی و دور شدن از طریقت و مراسم و آئین های عرفانی را بپذیرد و یا از قدت کنار برود.

جالب اینجاست که خانم تانسو چیللر شریک دولت ائتلافی اربکان نیز با ژنرال ها هم صدا شده و از اربکان خواست در برابر آنان تسلیم گردد. اربکان نیز با وجود پایگاه اجتماعی و قدرت٬ در نهایت ناچار به پذیرش این دستورات شد و بعد از آن هم به مدت چند سال٬ نتوانست از تهدید٬ تعطیلی حزب و ممنوع الفعالیت شدن در عرضه سیاست٬ بگریزد.

با توجه به شرایطی که اربکان و حزب و شاگردان او دچار آن شدند٬ اردوغان٬ گل و دیگر رفقایشان پس از تاسیس حزب عدالت و توسعه٬ کوشش کردند تا حد زیادی از بیان شعارهای دینی پرهیز نموده و لائیست ها و کمالیست ها را تحریک نکند. چرا که آنان مخالف اسلام گرایان بودند و چند دستگاه مهم و قدرتمند در اختیار آنان بود:

1.دستگاه قضا و قضات قدرتمندی که می توانستند به راحتی حزب جدیدالتاسیس اردوغان را تعطیل نمایند.

2.رسانه ها.

3.ارتش و حمایت بی خاتمه ژنرال ها.

به همین خاطر مصلحت نبود که در مقطع شروعین با آنها درگیر شوند.

دوقطبی شدن فضای فکری سیاسی ترکیه

حزب جمهوری خلق به عنوان مهم ترین حزب مخالف در ترکیه٬ در عین حال٬ اصلی ترین کانون محافظت از اندیشه های کمالیستی و لائیستی و مخالفت با تشرع و گسترش اسلام در صحنه های سیاسی٬ مالی و اجرایی و آموزشی است.

اما این حزب در دو دهه گذشته به طور مداوم در راستا کاهش آرا بوده و مسائلی همچون رسوایی دنیز بایکال و مسائل داخلی دیگر٬ کاری نموده که نتواند همچون گذشته٬ موی دماغ حزب حاکم گردد.

به همین دلیل٬ حزب عدالت و توسعه توانست از این خلا استفاده نموده و قلعه های جدیدی رافتح کند. در همین حال٬ با اتفاقاتی که در جریان محاکمه ژنرال ها در پرونده ارگن اکُن روی داد٬ رفته رفته بنیه نظامی ژنرال های مدافع لائیسم نیز ضعیف شد و پس از کودتای نافرجام٬ به تمامی در هم شکسته شده و نیروهای مسلح ترکیه خون خود را تازه نموده و پوست انداخت. علاوه بر این٬ دستگاه قضا رفته رفته باحزب حاکم هسمو شد٬ بخش بزرگی از رسانه ها به دست آکپارتی افتاد٬ کارآمدی در اجرا و عمل و مدیریت اقتصاد و ارائه پروژه های بزرگ عمرانی و رشد در بخش خدمات و توریسم و صادرات٬ دولت را قدرتمندتر کرد و علاوه بر تمام این موارد٬ قشر اسلام گرا و محافظه کار نیز که به مدت چند دهه به حاشیه رانده شده بود٬ به متن و کانون صحنه بازگشت و توانست بازار٬ دانشگاه٬ واردات و صادرات٬ بانکداری و بسیاری از بخش های حساس را فتح کند.

خانواده های محافطه کار در سالیان اخیر برای حزب عدالت و توسعه سنگ تمام گذاشته و دولت برآمده از این حزب نیز در جبران توجه و آراء آنها٬ در اغلب حوزه های سیاسی٬ اجتماعی و حتی مناصب اجرایی و مالی٬ به نفع این قشر عمل نموده و به شکل شاخص و روشن٬ یک جامعه دوقطبی فراهم آورده که در آن٬ اسلام گرایان روز به روز قدرتمندتر می شوند و سبک زندگی آنان نیز طلب می نماید که ارائه خدمات و دروس در نظام آموزش عمومی و عالی و دیگر حوزه ها بر اساس تقاضای اسلام گرایانه و در مخالفت با لائیسم و کمالیسم باشد.

به همین دلیل با آن که لائیست ها از شرایط فعلی ترکیه نگران هستند و از رویکرد دینی دولت برآمده از حزب عدالت و توسعه انتقاد می نمایند٬ اما نمی توانند برای تغییر شرایط موجود٬ گامی بردارند.

سخنان اردوغان در خصوص اسلام و حکومت داری

اردوغان در هفته ها و ماه های اخیر٬ بارها از این سخن گفته که دولت او به دنبال ایجاد یک جامعه دین دار است.

اردوغان در خصوص اسلام می گوید: اسلام بر اساس خواسته ها و اهداف ما تنظیم نمی گردد. این ما هستیم که باید خود را بر اساس قوانین و قواعد اسلام تنظیم و سازماندهی کنیم.

منتقدین لائیست اردوغان٬ در حوزه های دانشگاهی٬ بانکی٬ آموزش ملی٬ توجه ویژه به مدارس دینی٬ سپردن پست های سفارتی به زنان محجبه و چندین نمونه دیگر از اردوغان انتقاد نموده و معتقدند که او لائیسم را لگد مال نموده است.

اما پاسخ اردوغان به تمام این انتقادات٬ چنین است:لائیسم٬ معادل آتئیسم٬ بی دینی و بی خدایی نیست. به عبارتی دیگر٬ اردوغان به لائیست ها چنین پیغام می دهد که توجه به باورهای دینی و اسلامی٬ ارتباطی با مکانیسم حقوقی و اجرایی اداره دولت و پایبندی یا عدم پایبندی به لائیسم ندارد. او معتقد است از آنجایی که لائیست ها و کمالیست ها٬ از سبک زندگی دینی خوششان نمی یاد و در عین حال٬ جرات ندراند به شکل مستقیم به زندگی دینی حمله نمایند٬ چاره کار را در این دیده اند که لائیسم و دموکراسی را بهانه نمایند.

به هر حال٬ این کشاکش فکری و سیاسی در ساختار کنونی جامعه ترکیه امر مهمی است و احتمالاً در سالیان آینده نیز شاهد گسترش این اختلافات به حوزه های دیگر خواهیم بود.

محمد علی دستمالی کارشناس ترکیه

منبع: خبرگزاری تسنیم

به "یادداشت، ترکیه٬ ضعیف شدن لائیسم در برابر دولت اسلام گرا" امتیاز دهید

امتیاز دهید:

دیدگاه های مرتبط با "یادداشت، ترکیه٬ ضعیف شدن لائیسم در برابر دولت اسلام گرا"

* نظرتان را در مورد این مقاله با ما درمیان بگذارید